Corona cultuurshock: crisis of transformatie? Wat zijn de gevolgen van de corona cultuurshock voor werk en gebouwen? Daar ging het VSR-webinar over, dat 20 mei 2021 plaatsvond.
Er was een hoofdrol voor Jitske Kramer, corporate antropoloog en auteur van Werk heeft het gebouw verlaten. Zij nam de deelnemers mee op reis naar tribes en kampvuren, om via olifantenpaadjes en cultuurshocks uit te komen bij hybride werken; het nieuwe normaal. En dit nieuwe normaal biedt kansen voor schoonmakers – niet voor niets tegenwoordig een essentieel beroep. Een schone werkplek is immers een veilige werkplek.
Elkaar ontmoeten; het kan bijna weer. Tot die tijd zijn bijeenkomsten nog digitaal, zo ook dit webinar van VSR, dat overigens wel een heuse bijeenkomstbeleving had! Er was een digitale receptie met het programma en informatie over technische ondersteuning. Een klok telde af naar het startmoment en er was achtergrondmuziek, waardoor je wist dat al je instellingen werkte. Kortom: er was vanuit de ‘klant’ gedacht!
Schoonmaker ‘stoort’ niet langer; je bent blij als hij er is
Een belangrijk deel van het webinar wordt – vanuit haar huis – verzorgd door keynote spreker Jitske Kramer, auteur van het boek dat deze middag centraal staat: Werk heeft het gebouw verlaten. Daarnaast gaan vakgenoten uit de schoonmaak- en hospitality-branche in een panel – op locatie – in gesprek over wat de corona cultuurshock voor hen betekent en wat deze volgens hen betekent voor de sector: ‘Ik zie deze tijd als een kans voor om te herdefiniëren en opnieuw in te richten’, aldus panellid Harold Coenders (Colliers). ‘Het is een kans om een merk te zijn. Je wordt als gebouwgebruiker niet meer gestoord door de schoonmaakmedewerker, maar je bent blij als hij er is.’
Eerst naar Jitske Kramer. Na een welkomstwoord van dagvoorzitter Diane van Dijk (CSU en voorzitter van VSR) valt Kramer direct met de deur in huis als zij vertelt over wat de gevolgen van corona voor haar zijn: niet meer reizen, twee pubers de hele dag thuis (lees: in bed), van wie er eentje vorig jaar examen deed en de ander dit jaar, en het gemis van geroezemoes. ‘Ingewikkeld’, aldus Kramer. ‘Tegelijkertijd kijk ik als antropoloog naar hoe mensen culturen vormen en hoe cultuur mensen vormt. Dit in combinatie met macht, leiderschap en besluitvorming, maakt deze tijd voor mij fascinerend.’
Kampvuurgesprekken zijn moeilijk online
Kramer onderscheidt in de besluitvorming binnen een cultuur twee interactieprocessen: bulletpointmeetings en kampvuurgesprekken. ‘Een bulletpointmeeting is een transactioneel gesprek, daarin organiseren en ordenen we wat al geordend was. In de minder formele kampvuurgesprekken is er ruimte voor transformatie. Bulletpointmeetings zijn geschikt voor online ontmoetingen, terwijl we voor kamvuurgesprekken online veel meer ons best moeten doen omdat er vertrouwen en loyaliteit voor nodig is. Face-to-face voelen we dat meer.’
Terug naar het oude normaal of gebruikmaken van wat je hebt geleerd?
Dat we nu elk gesprek, ook de kampvuurgesprekken, online moeten voeren zorgt voor een cultuurshock. Hoe blijven we toch verbonden aan onze tribe? Daarvoor ontwikkelen we olifantenpaadjes, zoals 1-op-1 wandelingen met je leidinggevende en webinars in plaats van fysieke bijeenkomsten. Het is interessant om die paadjes te onderzoeken; zijn ze er alleen in crisis of willen we ze behouden? Anders gezegd: Beleef je deze tijd als crisis of als transformatie?
Inmiddels hebben we digitale mogelijkheden zoals Teams en Zoom in groten getale in gebruik genomen. Bij de terugkeer naar normaal voorspelt Kramer dan ook een terugkeershock. Want, zo stelt zij, je mag terug naar hoe het was, maar je hebt ook nieuwe dingen geleerd. ‘Ik geloof niet dat we 100 procent teruggaan naar hoe het was’, zegt Kramer. ‘We gaan naar een mengvorm. Een hybride werkvorm van thuis of dicht bij huis werken, en werken op kantoor. Geconcentreerd werken kan thuis, elkaar ontmoeten op kantoor.’
Kansen voor de schoonmaakbranche
In het panelgesprek geeft Harold Coenders (Colliers) aan zich te willen focussen op kansen: ‘In de schoonmaak zie ik al een grote verandering: voorheen was schoonmaak meestal onzichtbaar, nu is het een randvoorwaarde geworden om terug te gaan naar kantoor. Een schone werkplek is veilig en schoonmaak is eindelijk gelabeld als essentieel beroep. De kunst is om dat vast te houden.’
Petra de West (HEYDAY) ziet vergelijkbare kansen voor hospitality: ‘Ik denk dat we deels thuis blijven werken, waardoor naar kantoor gaan een uitje wordt. Mensen moeten het dan wel de moeite waard vinden om te komen en daar kan hospitality voor zorgen. Het moet een beleving gaan worden.’
Daarnaast kan de branche op het gebied van veiligheid de regie pakken. Suzanne Aerts (Mensely): ‘Jullie zijn kennisexpert op het gebied van hygiëne. Jullie weten welke maatregelen nodig zijn bij een virus en welke bij een bacterie, die kennis kun je inzetten.’
Sociale verandering
Volgens Rita Brouwer (Hago en bestuurslid VSR) speelt er voor schoonmakers nog een andere verandering, namelijk een sociale: ‘Vroeger werkten we vooral achter de schermen, nu wordt het op prijs gesteld dat er contact is, dat je als schoonmaker advies kunt geven en mensen vragen kunnen stellen.’ Dagvoorzitter Diane van Dijk (CSU) bevestigt dit. In haar organisatie is gebleken dat schoonmakers zich door de coronacrisis behalve door hun contactpersoon, nu ook meer door gebouwgebruikers gezien en gewaardeerd voelen.
Schoonmaak heeft een andere waarde gekregen
Jitske Kramer merkt op dat dit precies de cultuurverandering is die door een crisis of cultuurshock kan ontstaan. ‘Schoonmaak heeft in deze crisis een andere waarde gekregen en mensen bouwen hun cultuur op wat ze waardevol vinden. Mensen vormen cultuur en cultuur vormt mensen. Misschien gaat de chirurg in de toekomst wel in gesprek met de schoonmaker over hygiëne in de operatiekamer.’ Wel benadrukt Kramer dat juist voor dit soort ontwikkelingen kampvuurgesprekken nodig zijn.
Ze besluit: ‘Als we echt willen transformeren, vraagt dat scheppingskracht en daadkracht. We moeten deze tijd, waarin we experimenteren met nieuwe initiatieven, uitrekken en gebruiken om te proberen en te leren. Dat is wat we geleerd hebben van corona, dat we via proberen en leren ons ontwikkelen. De vraag is: hoe gaan we samen uit deze buitengewone tijd komen om samen tot een nieuw normaal te komen?’
- Download presentatie Jitske Kramer
- Voor leden van VSR is het webinar hier terug te kijken via het besloten deel 'Mijn VSR'.